Tema 3 Redukto, Ripërdoro dhe Riciklo… and Riloko
Duke krahasuar përkufizimet që përdoren në literaturë, Kirchherr, Reike & Hekkert (2017), zbuluan se shumica e studiuesve përshkruajnë ekonominë rrethore duke iu referuar 3R-ve si “Redukto, Ripërdor & Riciklo”, ose “Reduktimi i materialeve të nevojshme dhe mbeturinave, Ripërdorimi i produkteve dhe pjesët e produkteve dhe materialet e riciklimit ”. Nxjerrja e materialit zvogëlohet duke përdorur më pak material. Produktet bëhen nga pjesë dhe materiale të ripërdorura dhe pasi hidhni një produkt, materialet dhe pjesët riciklohen.
Në një ekonomi rrethore vlera krijohet duke u përqëndruar në ruajtjen e vlerës. Duke mbajtur rrymat materiale sa më të pastra gjatë zinxhirit të plotë të vlerës, ruhet vlera e këtij materiali. Rrymat e materialeve të pastra mund të përdoren shumë herë për të siguruar një funksionalitet ose shërbim të caktuar, ndërsa bëjnë vetëm një investim.
Kjo qasje 3R ka çuar në “R” të tjerë, lloje të tjera veprimesh që janë rrethore pasi ato “Re” drejtojnë energjinë ose burimet në lak, për të shmangur ato të bëhen mbeturina:
Source: Hitesh Dewasi (unsplash.com)
Refuzo
Ndaloni përdorimin e produkteve që dëmtojnë mjedisin.
Redukto
Përdorni më pak burime në përgjithësi dhe veçanërisht përdorni produkte më pak të dëmshme, shpërdoruese ose jo të riciklueshme.
Ripërdorimi
Përdorni përsëri, për të njëjtin qëllim, produktet që mund të ishin hudhur, p.sh., produkte të dorës së dytë.
Riqëllimi
Përdorni përsëri, për një qëllim tjetër, por pa e transformuar atë, produktet që mund të ishin hedhur.
Riciklimi
Produkti që mund të ishte hedhur është shndërruar (me konsum normal të energjisë) për t’u përdorur përsëri për të njëjtin qëllim ose për një qëllim tjetër, p.sh., riciklimi i qelqit shishe qelqi, riciklimi i shisheve plastike🡪 xhaketës së leshit.
Rigjenerimi /
Rikthimi
Krijoni burime të reja, p.sh., plehra, energji diellore nga panelet diellore.
Ridizajn / Rimendim
Ndryshoni sistemin tuaj në mënyrë që të harxhojë më pak, p.sh., mbillni pemë që të keni hije dhe të shmangni përdorimin e kondicionerit në një ndërtesë.
Relokimi
Ndryshoni vendndodhjen e furnizimit për të kufizuar transportin (konsumatori i energjisë dhe gjeneratori i mbeturinave).
Zëvendësimi
Kaloni te produktet ose shërbimet që kanë efikasitet më të mirë të energjisë dhe burimeve, p.sh., zëvendësoni llambat normale me llamba led.
Midis këtyre parimeve, disa “R” kanë ndikime më të mira në mjedis sesa të tjerët dhe më pas duhet të studiohen së pari. Eshtë më mirë të refuzoni / shmangni përdorimin e burimeve sesa të përpiqeni të zvogëloni përdorimin e tyre. Pasi të mos jetë më e mundur të zvogëlohet përdorimi i tyre, atëherë mendoni për mundësinë e ripërdorimit të këtyre burimeve. Nëse nuk ka asnjë mënyrë për t’i ripërdorur ato, atëherë është më mirë t’i ricikloni sesa t’i harxhoni ato (mundësisht për të rimarrë energji prej tyre sesa t’i hidhni ato në deponi).
Source: European Waste Framework Directive, Waste hierarchy (2021).