Tema 1 Dallimi midis humbjes së ushqimit dhe mbetjet nga ushqimi
Mbetjet e ushqimit dhe humbja e ushqimit i referohen ushqimit, si dhe pjesëve shoqëruese të pangrënshme të hequra nga zinxhiri i furnizimit me ushqim. Kjo do të thotë ushqim që nuk përdoret për konsum njerëzor. Ushqimi që është ende plotësisht i ngrënshëm në kohën e hedhjes së tyre, ose që do të ishte ngrënshëm gjatë përdorimit në kohë, por për arsye të ndryshme është:
▪Nuk tregtohet (prodhimi, industria, tregtia)
▪Nuk hahet (shërbimi ushqimor, shtëpiak), asgjësohet.
Humbja e ushqimit i referohet uljes së sasisë ose cilësisë që ndodh midis vendit të prodhimit të ushqimit (zakonisht fermës) dhe biznesit që do të bëjë shitjen përfundimtare te konsumatori, i cili mund të jetë shitësi me pakicë ose ofruesi i shërbimit ushqimor.
Mund të ndodhë edhe në fermë, kur ushqimi transformohet, paketohet, ruhet dhe shpërndahet.
Mbetjet nga ushqimi i referohen uljes së cilësisë ose sasisë që ndodh në nivelin e shitësve me pakicë përfundimtare (p.sh., supermarkete / ushqime / tregu lokal) dhe ofruesit e shërbimeve ushqimore (p.sh., restorante, kafene të shkollës dhe spitaleve, operacione hotelierike, etj.) ose të konsumatorit. Mund të ndodhë kur konsumatorët nuk arrijnë të planifikojnë vaktet e tyre siç duhet dhe të ruajnë ushqimin derisa të kalbet ose të kalojë datën e skadimit. Mund të ndodhë gjithashtu për shkak të furnizimit të tepërt në tregje ose kur shitësit me pakicë ose konsumatorët refuzojnë shumë produkte ushqimore sepse ato nuk plotësojnë standardet estetike ose të cilësisë.
Vlerësimet globale sugjerojnë që rreth një e treta e ushqimit të prodhuar të ngrënshëm humbet ose harxhohet përgjatë zinxhirit të furnizimit për shkak të disa faktorëve, nga ata teknologjikë në ato të sjelljes (Gustavsson et al, 2011).
Kjo skemë tregon se humbja e ushqimit është rreth 8% ndërsa mbetjet e ushqimit arrijnë 20%, që do të thotë se ky problem është më i rëndësishëm se humbja e ushqimit. Ai gjithashtu tregon korrelacionin midis ndikimit të ushqimit të ngrënë dhe ndikimit të mbetjeve ushqimore për njësi të masave prej 1 kg.
Procesi fillon si prodhim primar – PP, pastaj shkon në përpunimin e ushqimit – FP, pastaj kalon në shpërndarjen me pakicë – RD, pastaj konsumator (jashtë shtëpisë, në shtëpi) konsum – FC, dhe pastaj përfundon si asgjësim i ushqimit – FD.
Ndërsa 1,28 kg ushqim po nevojitet në fazën e parë – PP, gjatë konsumit të konsumatorit zvogëlohet në 1 kg, me rreth 0,20 kg ndikime të mbetjeve ushqimore.
Reduktimi i humbjes së ushqimit kërkon përmirësime operacionale si parashikimi i afatit të ruajtjes, menaxhimi i inventarit dhe stokut, menaxhimi i zinxhirit të ftohtë ose zhvillimi i metodave për të rritur jetën e raftit. Kërkon përmirësime të mençura logjistike.Shumë përmirësime janë bërë gjatë dekadave të fundit, por në të njëjtën kohë kërkesat e konsumatorëve po zhvendosen drejt produkteve më të sofistikuara, vakteve të përgatitura ose produkteve ekzotike, duke rritur kompleksitetin logjistik.
Reduktimi i mbeturinave të ushqimit kërkon gjithashtu përmirësim operacional, por një ndryshim i rëndësishëm është se ka shumë më shumë aktorë dhe secili prej tyre merret me një numër të madh të referencave të produkteve ushqimore (ndërsa zinxhirët ushqimorë në rrjedhën e sipërme janë më të orientuar nga lloji i produktit, sektori i produkteve të qumështit / ushqimi i përgatitur sektori, etj). Mbetjet e ushqimit mund të zvogëlohen përmes përmirësimit operacional dhe metodologjik, por edhe nga ngritja e vetëdijes dhe edukimi.
Mbetjet e ushqimit janë një realitet dhe ekzistojnë në të gjithë botën, por në mënyra të ndryshme. Në vendet në zhvillim, më shumë se 50% e humbjeve të ushqimit ndodhin gjatë “rrjedhës së sipërme” ose pas korrjes dhe gjatë përpunimit, për shkak të problemeve si ruajtja dhe ftohja joadekuate. Por, në vendet e industrializuara – si ato në Amerikën e Veriut, Evropë dhe Azinë e industrializuar – pothuajse gjysma e të gjithë ushqimeve të hedhura globale janë “në rrjedhën e poshtme”, që do të thotë se mbeturinat e ushqimit vijnë nga dyqanet ushqimore, restorantet dhe familjet.
Kjo skemë jep një përmbledhje të tipologjisë së mbetjeve ushqimore. Produktet me bazë bimore janë më të përfaqësuara sesa produktet me bazë shtazore.
Kjo është mjaft logjike pasi prodhimi i ushqimit me bazë bimore është më i madh se prodhimi i ushqimit me bazë shtazore. Sidoqoftë, mishi ka një ndikim më të lartë mjedisor sesa perimet dhe kështu mbetjet e mishit po ndikojnë më shumë edhe nëse përfaqësojnë një pjesë më të vogël të mbetjeve.
