Тема 2 Линеарната економија е неекономична
Линеарниот модел на производство вклучува непотребни загуби на ресурси на неколку начини:
- Отпад во производството (рударство, манифактура, дистрибутивни процеси), за време на употребата и на крајот на животот – губење на енергија, како и губење на материјата.
- За повеќето материјали, стапките на конвенционално закрепнување по истекот на нивниот (прв) функционален век се доста ниски во споредба со стапките на примарното производство.
- Шемата што следи покажува употреба на ресурси и отпад произведени заедно со производот:
Source: Albert, M., Ecores (2021).
Значителни количини на материјал и енергија обично се губат при производството. Според проценката на Институтот за истражување на одржлива Европа (SERI), производството на производи во земјите на OECD троши над 21 милијарди тони материјали што не се физички вметнати во самите производи, т.е. материјали што никогаш не влегуваат во економскиот систем.
На пазарите на храна, загубите на материјалите се јавуваат во неколку различни чекори во производството на храна: на терен поради штетници или патогени микроорганизми, за време на земјоделско производство поради слаба ефикасност, истури или истекувања за време на транспортот, загуби за време на складирање и на малопродажбата храна да го надмине датумот на продажба или да се чува во погрешни услови, како и производите едноставно да не се користат од крајните потрошувачи. Заедно со целиот синџир на снабдување со храна, овие загуби на глобално ниво додаваат околу една третина од храната произведена за човечка исхрана секоја година.
Source: unsplash.com
Употребата на енергетски ресурси во линеарен модел на производство обично е најинтензивна во низводните делови на синџирот на снабдување; т.е., чекорите вклучени во вадење материјали од земјата и нивно претворање во комерцијално употреблива форма. Додека потрошувачката на енергија за биолошки инпути се шири прилично рамномерно по должината на синџирот на вредности, и тука, вкупната потрошувачка е значителна – во САД, на пример, тоа е 17% од целата побарувачка на енергија – и намалување на пост-потрошувачката храна отпадот на тој начин може да понуди огромна заштеда на енергија. Намалениот енергетски интензитет на циркуларниот модел резултира со намалување на побарувачката на праг на енергија и овозможува понатамошно пренасочување кон обновлива енергија – што претставува доблесен циклус.
Во однос на обемот, околу 65 милијарди тони суровини влегоа во глобалниот економски систем во 2010 година (бројката се очекува да порасне на околу 82 милијарди тони во 2020 година). Во Европа, генерирани се 2,7 милијарди тони отпад во 2010 година, но само околу 40% од тоа беше повторно искористено, рециклирано, или компостирано и реупотребено.
Загубите се очигледни и на ниво на специфични индустрии. Само 20 до 30% од целиот градежен отпад и рушењето на крај се рециклира или повторно се користи, често затоа што зградите се дизајнирани и изградени на начин што не охрабрува распаѓање на делови во компоненти што може да се рециклираат или да се користат повеќекратно. Резултатот е значителна загуба на вредни материјали за системот.
Во линеарниот систем, отстранувањето на производот во депонија значи дека се губи целата негова преостаната енергија. Согорувањето или рециклирањето на отфрлените производи враќа мал дел од оваа енергија, додека повторната употреба заштедува значително повеќе енергија.
Source: unsplash.com
Во текот на изминатите 2 века постои ерозија на придобивките што произлегуваат од екосистемите или услугите на екосистемите кои ја поддржуваат и ја подобруваат човечката благосостојба, како што се шумите (кои, како основен пандан на атмосферските, почвените и хидролошките системи, апсорбираат јаглерод диоксид и испуштаат кислород, како додавка на јаглеродот во почвата).
Проценката на „Millennium Ecosystem Assessment“ испита 24 услуги на екосистемите, од директни услуги како што е обезбедување храна до повеќе индиректни услуги како што е еколошка контрола на штетници и болести и откри дека 15 од 24 се деградирани или се користат неодржливо. Со други зборови, човештвото не само што живее од својата продуктивност, туку сега и троши повеќе отколку што продуктивноста на екосистемите на Земјата може да обезбеди одржливо, и со тоа го намалува природниот капитал на Земјата.
Како пример за потенцијалните трошоци поврзани со овој тренд, извештајот „Економија на екосистеми и биодиверзитет“ сугерира дека екосистемските услуги изгубени во уништување на шумите само во Кина ја чинеле глобалната економија околу 12 милијарди УСД годишно, во периодот од 1950 до 1998 година. Овие загуби се собираат на повеќе димензии, вклучувајќи ги и трошоците за регулирање на климата и водата, исцрпувањето на снабдувањето со дрво и гориво, загубите во земјоделската продуктивност и трошоците за изгубен циклус на хранливи материи, зачувување на почвата и спречување на поплави.