Θέμα 2 Η γραμμική οικονομία είναι μια σπάταλη οικονομία

Συνήθως χάνονται σημαντικοί όγκοι υλικού και ενέργειας. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Ινστιτούτου Έρευνας για την Αειφόρο Ευρώπη (SERI), η κατασκευή προϊόντων σε χώρες του ΟΟΣΑ καταναλώνει πάνω από 21 δισεκατομμύρια τόνους υλικών που δεν ενσωματώνονται φυσικά στα ίδια τα προϊόντα, δηλαδή υλικά που δεν εισέρχονται ποτέ στο οικονομικό σύστημα.

Στις αγορές τροφίμων, οι απώλειες υλικών συμβαίνουν σε διάφορα στάδια στην παραγωγή τροφίμων: στο χωράφι λόγω παρασίτων ή παθογόνων, κατά τη γεωργική παραγωγή λόγω κακής απόδοσης, διαρροών ή διαρροών κατά τη μεταφορά, απώλειες κατά την αποθήκευση και λόγω του λιανοπωλητή σε τρόφιμα που ξεπερνούν την ημερομηνία πώλησής τους ή αποθηκεύονται σε λανθασμένες συνθήκες και προϊόντα που απλώς δεν χρησιμοποιούνται από τους τελικούς καταναλωτές.

Σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, αυτές οι απώλειες παγκοσμίως αυξάνουν το ένα τρίτο περίπου των τροφίμων που παράγονται για ανθρώπινη κατανάλωση κάθε χρόνο.

Source: unsplash.com

Η χρήση ενεργειακών πόρων σε ένα γραμμικό μοντέλο παραγωγής είναι συνήθως πιο εντατική στα ανάντη τμήματα της αλυσίδας εφοδιασμού, δηλαδή, τα βήματα που συνεπάγεται η εξαγωγή υλικών από τη γη και η μετατροπή τους σε εμπορικά χρησιμοποιήσιμη μορφή. Ενώ η κατανάλωση ενέργειας για βιολογικές εισροές κατανέμεται ομοιόμορφα κατά μήκος της αλυσίδας αξίας, εδώ, επίσης, η συνολική κατανάλωση είναι σημαντική – στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, είναι το 17% της συνολικής ζήτησης ενέργειας – και η μείωση των μετα-καταναλωτικών τροφίμων. Έτσι, τα απόβλητα θα μπορούσαν να προσφέρουν τεράστια εξοικονόμηση ενέργειας. Η μειωμένη ενεργειακή ένταση του κυκλικού μοντέλου οδηγεί σε μείωση της κατώτατης ζήτησης ενέργειας και επιτρέπει περαιτέρω μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – έναν ενάρετο (δίκαιο) κύκλο.

Όσον αφορά τον όγκο, περίπου 65 δισεκατομμύρια τόνοι πρώτων υλών εισήλθαν στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα το 2010 (αριθμός που αναμενόταν να αυξηθεί σε περίπου 82 δισεκατομμύρια τόνους το 2020). Στην Ευρώπη, δημιουργήθηκαν 2,7 δισεκατομμύρια τόνοι αποβλήτων το 2010, αλλά μόνο περίπου το 40% αυτών επαναχρησιμοποιήθηκε, ανακυκλώθηκε ή λιπασματοποιήθηκε και αφομοιώθηκε.

Οι απώλειες είναι επίσης εμφανείς στο επίπεδο συγκεκριμένων βιομηχανιών. Μόνο το 20 έως 30% όλων των απορριμμάτων κατασκευών και κατεδαφίσεων ανακυκλώνεται ή επαναχρησιμοποιείται, συχνά επειδή τα κτίρια είναι σχεδιασμένα και κατασκευασμένα με τρόπο που δεν ενθαρρύνει τη διάσπαση εξαρτημάτων σε ανακυκλώσιμα ή επαναχρησιμοποιήσιμα εξαρτήματα. Το αποτέλεσμα είναι μια σημαντική απώλεια πολύτιμων υλικών για το σύστημα.

Στο γραμμικό σύστημα, η απόρριψη ενός προϊόντος σε χώρους υγειονομικής ταφής σημαίνει ότι όλη η εναπομένουσα ενέργεια του έχει χαθεί. Η αποτέφρωση ή ανακύκλωση απορριφθέντων προϊόντων αντισταθμίζει ένα μικρό μερίδιο αυτής της ενέργειας, ενώ η επαναχρησιμοποίηση εξοικονομεί σημαντικά περισσότερη ενέργεια.

Source: unsplash.com

Κατά τους τελευταίους 2 αιώνες υπάρχει μια διάβρωση των οφελών που προέρχονται από οικοσυστήματα ή υπηρεσίες οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν και ενισχύουν την ανθρώπινη ευημερία, όπως τα δάση (τα οποία, ως βασικό αντίστοιχο των ατμοσφαιρικών, εδαφών και υδρολογικών συστημάτων, απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα και εκπέμπουν οξυγόνο, προσθήκη άνθρακα στο έδαφος).

Η Εκτίμηση Οικοσυστημάτων της Χιλιετίας εξέτασε 24 υπηρεσίες οικοσυστημάτων, από άμεσες υπηρεσίες όπως παροχή τροφίμων έως έμμεσες υπηρεσίες όπως οικολογικός έλεγχος παρασίτων και ασθενειών, και διαπίστωσε ότι 15 από τις 24 υποβαθμίζονται ή χρησιμοποιούνται μη βιώσιμα. Με άλλα λόγια, η ανθρωπότητα καταναλώνει πλέον περισσότερα από όσα μπορεί να προσφέρει η παραγωγικότητα των οικοσυστημάτων της Γης με βιώσιμο τρόπο, και έτσι μειώνει το φυσικό κεφάλαιο της Γης, όχι μόνο ζώντας από την παραγωγικότητά της.

Ως παράδειγμα του δυνητικού κόστους που σχετίζεται με αυτήν την τάση, μια έκθεση, «The Economics of Ecosystems and Biodiversity», υποδηλώνει ότι οι υπηρεσίες οικοσυστήματος που χάθηκαν από την αποψίλωση των δασών στην Κίνα μόνο, κόστισαν στην παγκόσμια οικονομία περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως κατά την περίοδο από το 1950 έως το 1998. Αυτές οι απώλειες συγκεντρώνονται σε διάφορες διαστάσεις, όπως το κόστος της ρύθμισης του κλίματος και των υδάτων, η εξάντληση της ξυλείας και των καυσίμων, οι απώλειες στη γεωργική παραγωγικότητα και το κόστος της απώλειας θρεπτικών ουσιών, της διατήρησης του εδάφους και της πρόληψης πλημμυρών.