Θέμα 2 Ανάπτυξη και χαρακτηριστικά της ΣΚ

Το 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο των πλατφορμών στον καθορισμό της συνεργατικής οικονομίας:

«Ο όρος συνεργατική οικονομία αναφέρεται σε επιχειρηματικά μοντέλα όπου οι δραστηριότητες διευκολύνονται από συνεργατικές πλατφόρμες που δημιουργούν μια ανοιχτή αγορά για την προσωρινή χρήση αγαθών ή υπηρεσιών που παρέχονται συχνά από ιδιώτες».

Το μοντέλο ΣΚ δεν είναι μόνο ένα αναδυόμενο οικονομικό φαινόμενο, αλλά και τεχνολογικό που ακολουθεί την ανάπτυξη του Διαδικτύου που έχει γίνει το κύριο κανάλι μέσω του οποίου οι προμηθευτές παρέχουν πληροφορίες και λύσεις απευθείας στους καταναλωτές.

Πράγματι, ο πυρήνας της ΣΚ δεν είναι καινούργιος από μόνος του, καθώς η κοινή χρήση είναι ένα φαινόμενο τόσο παλιό όσο και η ανθρωπότητα. Τα άτομα ανταλλάσσουν πάντα αγαθά και υπηρεσίες με τρόπο peer-to-peer και θα το κάνουν πάντα.

Ωστόσο, η ιδέα αναπτύσσεται με σημαντικό ρυθμό τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ).

Οι τεχνολογίες Διαδικτύου διευκολύνουν τη σύνδεση μεταξύ ατόμων (παρόχων και καταναλωτών) μέσω διαδικτυακών πλατφορμών συνεργασίας, οδηγώντας το μοντέλο ΣΚ να αναπτυχθεί σε μια κλίμακα που δεν ήταν δυνατή πριν από το Διαδίκτυο. Οι ψηφιακές πλατφόρμες κοινής χρήσης συνδυάζουν δύο κατακερματισμένες πλευρές μιας αγοράς, επιτρέποντας σε οργανισμούς και άτομα να έχουν πρόσβαση σε ευρύτερες αγορές και κοινότητες. Παράλληλα και συμπληρωματικά, τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογική ανάπτυξη των κινητών συσκευών επέτρεψε στα άτομα να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο όλες τις ώρες και τα μέρη.

Η μειωμένη αγοραστική δύναμη μετά την οικονομική κρίση και το υψηλό ποσοστό ανεργίας υποχρέωσαν πολλούς να δίνουν ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή στην τιμή και την αξία του χρήματος. Σε αυτήν την προοπτική, η ΣΚ προσφέρει ευκαιρίες οικονομικών ανταμοιβών και εξοικονόμησης κόστους.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες συμβάλλουν στη σημαντική μείωση του κόστους συναλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών συνδέοντας τους χρήστες και συντονίζοντας τις αποφάσεις τους προς όφελος και των δύο.

Τα άτομα ανταλλάσσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία με άλλα άτομα σε αντάλλαγμα χρηματικής αποζημίωσης.

Ο καταναλωτής έχει εφαρμόσει μια αλλαγή αξίας από την ιδιοκτησία σε προσωρινή μη ιδιοκτησία αγαθών. Οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι αυτό που πραγματικά χρειάζονται είναι τα οφέλη των αγαθών και όχι τα πραγματικά προϊόντα. Υπάρχει μια αλλαγή στη σχέση που έχουν τα άτομα με τα αντικείμενα, καθώς η αξία τίθεται τώρα στην ικανοποίηση των αναγκών, μέσω της χρήσης αγαθών ή υπηρεσιών, αντί στην κατοχή ενός αγαθού. Σε αυτήν την προοπτική, οι καταναλωτές θεωρούν όλο και περισσότερο ότι η έξυπνη επιλογή είναι να «μοιραστούν παρά να κατέχουν» (Camilleri, 2017).

Με βάση αυτή τη μεταβολή αξίας, η συνεργατική κατανάλωση σκοπεύει να αντιμετωπίσει το κόστος ιδιοκτησίας και τη μη βέλτιστη χρήση των στοιχείων. Πράγματι, ένα βασικό χαρακτηριστικό της ΣΚ είναι ότι επιτρέπει σε άτομα να ανταλλάσσουν και να μοιράζονται τα αχρησιμοποίητα περιουσιακά τους στοιχεία με άλλα άτομα. Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα ενός αυτοκινήτου που χρησιμοποιείται κατά μέσο όρο 8% του έτους (Sacks, 2011), καθίσταται σαφές ότι η κοινή χρήση είναι πρακτική και οικονομική λογική τόσο για τους καταναλωτές όσο και για το περιβάλλον (Belk, 2014).

Έτσι, σύμφωνα με τις κύριες αποστολές της κυκλικής οικονομίας, το μοντέλο ΣΚ προσφέρει την ευκαιρία να γίνει καλύτερη χρήση των πόρων, επιτρέποντας τη χρήση αδρανών περιουσιακών στοιχείων, εντατικοποιώντας τη χρήση των κατά τα άλλα αχρησιμοποίητων περιουσιακών στοιχείων και διευκολύνοντας την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων που δεν είναι πλέον επιθυμητά ή χρήσιμα για αυτόν που τα κατέχει.

Επιπλέον, σε έναν κόσμο με ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό και αυξανόμενη πυκνότητα των πόλεων, τα μέρη γίνονται μικρότερα, οι πόλεις συσσωρεύονται και είναι γεμάτες, πράγμα που σημαίνει ότι ο αριθμός των περιουσιών πρέπει να μειωθεί.

Τα κίνητρα των καταναλωτών να υιοθετήσουν συνεργατικές πρακτικές κατανάλωσης πηγαίνουν βαθύτερα από τις οικονομικές διαστάσεις, όπως οι χαμηλότερες τιμές. Η δημιουργία αξίας ενός τέτοιου μοντέλου δεν μπορεί να περιοριστεί στην οικονομική αξία.

Η ευκολία είναι μια σημαντική θετική πτυχή της ΣΚ, καθώς η τελευταία δίνει μεγάλη ευελιξία στους καταναλωτές που έχουν πρόσβαση στο προϊόν μόνο για το χρόνο που απαιτείται, επιτρέποντας έτσι τη μείωση του κόστους (χωρίς αρχική επένδυση ή κόστος συντήρησης) και χωρική ευκολία.

Τα τελευταία χρόνια, έχει αυξηθεί η συνειδητοποίηση της αξίας του πλανήτη μας, ειδικά σε σχέση με τις μελλοντικές γενιές, και η πίεση σε όλους τους παράγοντες της κοινωνίας να συμβάλουν σε μια αειφόρο ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, πολλά άτομα αναζητούν τρόπους κατανάλωσης με φιλικό προς το περιβάλλον και βιώσιμο τρόπο, για παράδειγμα μέσω της μείωσης των απορριμμάτων, της αγοράς μεταχειρισμένων ή ανακυκλωμένων προϊόντων ή / και της αγοράς τοπικών προϊόντων. Σε αυτή την προοπτική, η έννοια της ΣΚ προσφέρει πολλά περιβαλλοντικά οφέλη σε σύγκριση με τη συμβατική κατανάλωση.

Ειδικότερα, η περιβαλλοντική κρίση παροτρύνει το άτομο να προβληματιστεί σχετικά με το τρέχον μοντέλο καταναλωτισμού. Το τελευταίο είναι το φαινόμενο που περιγράφει την τάση, ή ακόμα και τον τρόπο ζωής, των καταναλωτών να αποκτούν και να καταναλώνουν πάντα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες, ωθώντας τους έτσι να αγοράζουν νέα αντικείμενα και να απορρίπτουν παλιά (αλλά ακόμα λειτουργικά), ενώ οι παραγωγοί εργάζονται για τη μείωση της διάρκειας ζωής των προϊόντων (προγραμματισμένη απαξίωση) για να αυξηθεί ο ρυθμός με τον οποίο οι καταναλωτές αντικαθιστούν τις συσκευές.

Η υιοθέτηση πρακτικών ΣΚ υποστηρίζει την καταπολέμηση του καταναλωτισμού και ενθαρρύνει τη μετάβαση σε μια μετα-καταναλωτική κοινωνία, καθώς επιτρέπει την αποτροπή νέων αγορών και την κοινή χρήση αδρανών περιουσιακών στοιχείων. Η έμφαση δίνεται στην ευημερία και την ευεξία μέσω της πρόσβασης στην κατανάλωση, πέρα ​​από τον υλισμό. Με αυτόν τον τρόπο, οι καταναλωτές εφαρμόζουν μια βιώσιμη μείωση της προσωπικής κατανάλωσης και των αποβλήτων και συμβάλλουν σε μια μεγαλύτερης διάρκειας και εντατικότερη χρήση προϊόντων, με τους παραγωγούς να ενθαρρύνονται να παράγουν αγαθά μακράς διαρκείας. Επιπλέον, δημιουργούνται λιγότερα απόβλητα, καθώς λιγότερα προϊόντα χρειάζονται για να ικανοποιήσουν την ίδια ποσότητα ατόμων.

Οι άνθρωποι βρίσκονται στην καρδιά της ΣΚ, καθώς μπορούν να είναι και πάροχοι και καταναλωτές των αγαθών και των υπηρεσιών. Είναι εξουσιοδοτημένοι καθώς μπορούν να γίνουν μικροεπιχειρηματίες και να συνεργάζονται απευθείας μεταξύ τους, αποκτώντας τότε δύναμη και έλεγχο της διαδικασίας κατανάλωσης. Ένα πλεονέκτημα της ΣΚ, που δικαιολογεί τη γρήγορη ανάπτυξή της, είναι ότι προσαρμόζεται στις ανάγκες του καταναλωτή, αντί για το αντίστροφο.

Η αυξανόμενη επιτυχία του μοντέλου ΣΚ ακολουθεί επίσης το γεγονός ότι δημιουργεί κοινωνική αξία καθώς δίνει πρόσβαση σε προϊόντα για καταναλωτές που δεν μπορούν να τα αγοράσουν.

Επιπλέον, η ΣΚ αυξάνει την αλληλεπίδραση των ατόμων μεταξύ τους, καθώς οι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι και συναντιούνται μεταξύ τους. Υπό αυτήν την έννοια, τα άτομα καταναλώνουν ενώ αισθάνονται μέρος μιας κοινότητας ενεργών πολιτών. Ο Nwaorgu σηματοδοτεί την ΣΚ ως ανανέωση της κοινότητας καθώς βασίζεται στην αλληλεπίδραση της κοινότητας. Ο κοινωνικός δεσμός, η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη μεταξύ των συνομηλίκων αποτελούν θετικές κοινωνικές επιπτώσεις της ΣΚ, που ταιριάζουν σε μια εποχή κατά την οποία υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη να έχουμε την αίσθηση της κοινωνικής σύνδεσης που αποδεικνύεται από τη μεγάλη σημασία και την επιρροή των κοινωνικών δικτύων στην κοινωνία μας. Οι αξιολογήσεις των πελατών και οι κριτικές προϊόντων σε πλατφόρμες και κοινωνικά δίκτυα έχουν γίνει βασικοί παράγοντες στις καταναλωτικές αποφάσεις των ατόμων.

Συνοψίζοντας, η ΣΚ περιλαμβάνει τρία διαφορετικά μέρη:

• Πάροχοι: Οι κάτοχοι αχρησιμοποίητων περιουσιακών στοιχείων (ή πόρων, χρόνων, δεξιοτήτων) που προσφέρουν τη δυνατότητα να τα ανταλλάξουν ή να τα μοιραστούν για μια καθορισμένη χρονική περίοδο. Μπορούν να είναι ιδιώτες (συνομηλίκοι) καθώς και επαγγελματίες πάροχοι υπηρεσιών.
• Καταναλωτές: Αυτοί αναζητούν συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία
• Ψηφιακή συνεργατική πλατφόρμα: Τις περισσότερες φορές τις δημιουργούν και τις διαχειρίζονται ιδιωτικές εταιρείες. Οι ψηφιακές πλατφόρμες διαδραματίζουν το ρόλο του διαμεσολαβητή καθώς συνδέουν παρόχους και καταναλωτές, αντιστοιχίζοντας έτσι τη ζήτηση και την προσφορά. Ενώ οι πάροχοι και οι καταναλωτές είναι σε θέση να συνδεθούν και να εξασκήσουν ΣΚ χωρίς να περάσουν από ψηφιακές πλατφόρμες, παρόλα αυτά οι ψηφιακές πλατφόρμες αναπτύσσουν τη ΣΚ στην οικονομία σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Πράγματι, διευκολύνουν τη σύνδεση και το συντονισμό των μερών και, συνεπώς, την ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών. Έτσι, παρόλο που δεν είναι απαραίτητες, οι ψηφιακές πλατφόρμες αποτελούν βασικό παράγοντα.